آنچه که باید بدانیم ؛بلوغ و نوجوانی...

(قسمت  دوم )

تغییرات در دوران بلوغ:

بلوغ بحرانی ترین دوره زندگی هر فرد است و برخورد صحیح والدین به نوجوانان کمک می کند تا این دوره پر تلاطم را آرام پشت سر بگذارند. سالم یا فاسد بار آمدن نوجوان به چگونگی تربیت او در خانه و محیط اجتماعی بستگی دارد.تغییرات دوران بلوغ که در پسر و دخترمتفاوت است شامل دو دسته اند:

1-تغییرات جسمی 2-تغییرات روحی روانی

تغییرات دوران بلوغ در پسران:

تغییرات جسمی :

بارزترین این تغییرات به خصوص در سالهای 12 تا 17 سالگی است که تحت تاثیر هورمون جنسی مردانه بروز می کند . در پسران صفات ثانویه جنسی دیرتر از دختران بروز می کند. تغییرات جسمی حاصل از بلوغ پسران شامل:

رشد موهای زهار و زیر بغل:ابتداموی زهار ( ناحیه تناسلی خارجی) و حدود 20 ماه بعد موی زیر بغل ، سینه و صورت رشد می کند و همزمان فعالیت غدد عرق و چربی افزایش یافته آکنه ایجاد می شود. به دلیل اثرات اجتماعی ، رویش موی صورت برای پسران اهمیت زیادی دارد.

احتلام شبانه: یک سال پس از رشد بیضه ها و معمولا شبانه یانزدیک صبح و درخواب و به طریق غیر ارادی اتفاق می افتد.

رشد قد، بازو و ساق: دراین دوره رشد جهشی قد شروع و به طور متوسط 7 تا 5/12 سانتی متر در سال به قد پسران افزوده می شود و قدرت عضلانی و پهنای سینه افزایش می یابد.

تغییر صدا:به تریج اتفاق می افتد ، ابتدا دو رگه و سپس صدا بم تر ومردانه می شود.

شروع تغییرات و سن بروز آنها در افراد مختلف متفاوت و تحت تاثیر مجموعه عوامل هورمونی ، ژنتیک و محیطی می باشد که در این میان تغذیه مناسب و کافی ، ورزش و فعالیت جسمانی و رفاه جسمی و روحی تاثیر به سزائی دارند.

تغییرات روحی –روانی:

تغییرات اخلاقی که در این دوره برای نوجوان بروز می کند:

به سرعت عصبانی و خشمگین می شود در عین حال به سرعت پشیمان گشته و خود را سرزنش می کند و به طور کلی ناسازگار است.

در مواردی گستاخ و نامهربان و خشن و بی ادب جلوه می کند. ولی انتظار دارد با محبت و دوستی باوی رفتار شود.

به نحو افراطی به خود توجه دارد و به جالب بودن ظاهرش بسیار علاقمند است و به دنبال کسب محبوبیت ( حتی در جنس مخالف) می باشد. در عین حال دچار بی ثباتی عاطفی است و به دلیل بد اخلاقی و تندی مزاج و بد اخمی های بیجا تمایل به گریه کردن دارد.

خود را همه چیزدان می پندارد و به همه چیز انتقاد می کند

نسبت به والدین عناد و سرگشی دارد که نشانه ای از استقلال طلبی اوست و نه خصومت و دشمنی.

ترس و نگرانی های درسی و جنسی و ترس از تمسخر دوستان موجب اضطراب و آشفتگی وی می شود.

تمایل به گوشه گیری دارد.

احساس دلتنگی و خستگی می کند

تمایل به مخالفت های اجتماعی دارد

شرم و حیای بیش از حد دارد

همزمان با این دوره نگرانی های خاص اجتماعی پسران مانند نگرانی در مورد آینده تحصیلی ، خدمت سربازی ، آینده شغلی و وضع مالی با افزیش سن نوجوان و نزدیک شدن به سال های پایان نوجوانی افزایش می یابد.

در این دوران خانواده موظفند نوجوان را آگاه سازند و اعتماد به نفس و استقلال و ابتکار آنان را پرورش دهند.

تغییرات دوران بلوغ در دختران:

تغییرات جسمی :

علاوه بر بزرگ شدن همه جانبه اندام های بدن ، افزایش وزن وقد،برجسته شدن پستان ها، رشد موهای زائد در ناحیه زهار و زیر بغل، مهمترین تغییری که در بدن دختران رخ می دهد قاعدگی(عادت ماهیانه) است.

تعریف قاعدگی: به خونریزی دوره ای رحم ، قاعدگی می گویندو از زمان شروع خونریزی قاعدگی تا شروع خونریزی دوره بعدی طول مدت قاعدگی گفته می شود که معمولا 28 روز می باشد و در برخی افراد بین 21 تا 35 روز است. طول مدتبین دو قاعدگی در یک نفر نیز عموما ثابت نیست.

فاصله دو قاعدگی تحت تاثیر اضطرابهای محیطی ، تغییرات فصلی و چگونگی وضعیت تغذیه ای قرار دارد ، به طور مثال دخترانی که به مدت طولانی از خانواده دور می شوند فاصله قاعدگی آنها نا منظم می شود.باید دانست بی نظمی قاعدگی تا ایجاد قاعدگی های منظم حداکثر دو سال طول می کشد تا بدن با تغییرات هورمونی هماهنگی یابد. خون قاعدگی به آهستگی و به تدریج طی چند روز ( به طور متوسط بین 3تا 7 روز) از بدن خارج می شود.

توجه داشته باشید که بر اثر تغییرات هورمونی در بسیاری از دختران ترشحات دیگری به غیر از خون قاعدگی در طول ماه وجود دارد که معمولا زرد کم رنگ و یا سفید و یا بی رنگ می باشد و بوی کمی دارد یا اصلا بوئی ندارد.اگر رنگ این ترشحات قهوه ای یا سبز شود ویا بوی شدید داشته باشد ممکن است باعث خارش و سوزش شود، در این وضعیت باید به پزشک مراجعه شود.

اختلالات پیش از قاعدگی:

معمولا چند روز قبل از شروع قاعدگی تغییرات جسمانی نظیر کاهش یا افزایش اشتها ، خستگی ، بزرگ و حساس شدن پستان ها ، یبوست ، ورم ،سردرد و سرگیجه ، تغییرات خلقی نظیر بد خلقی ، افسردگی،خواب آلودگی و بی حوصلگی ظاهر می شود که شدت این علایم در افراد مختلف متفاوت وناشی از تغییرات هورمونیدر بدن می باشد ومعمولا خود به خود از بین می رود. در صورت شدت اختلالات فوق باید به پزشک مراجعه کرد.

مراقبت های بهداشتی دوران قاعدگی:

به علت باز بودن دهانه رحم در این دوران رعایت بهداشت فردی بسیار ضروری می باشد وعدم رعایت آن ممکن است منجر با ایجاد عفونت و عوارضی نظیر نازایی در آینده شود. این امر فرد را از نعمت مادر شدن محروم می کند و ممکن است زندگی خانوادگی آتی را دچار مشکل نماید ، بنابراین توجه به نکات زیرحایز اهمیت می باشد:

در دوران قاعدگی باید از نوار بهداشتی استفاده شود و نوار بهداشتی مرتب و زود به زود تعویض شود ، بخصوص زمانی که خونریزی بیشتر است با این کار علاوه بر رعارعایت بهداشت از آلوده شدن لباس های دیگر نیز خودداری می شود . نوار بهداشتی مصرف شده راباید داخل کاغذ پیچید و دور انداخت. نوار بهداشتی را نباید به طور مستقیم در توالت انداخت ، زیراباعث گرفتگی توالت می شود. چنانچه امکان استفا ده از نوار بهداشتی وجود نداشته باشد لازم است از پارچه های معمولی و قابل شستشو استفاده شود و پس از استفاده آنها را با آب سرد و صابون شسته درآفتاب خشک نمود و در صورت امکان اتو کرد. تا حد امکان از پنبه یا دستمال کاغذی استفاده نشود و در صورت استفاده یک عدد گاز استریل روی پنبه قرار داده شود ( زیرا قطعات خرد شده دستمال و پنبه ممکن است جذب شده باعث عفونت شود).

بروز اولین قاعدگی نباید باعث ترس و نگرانسی شود ، این امر نشان می دهد که فرد سالم است و نوید آمادگی برای مادر شدن را به او می دهد. در صورت وجود هرگونه نگرانی و ابهام علاوه بر مشورت با مادر یا خواهر بزرگتر می توانید با اولیای مدرسه و کارکنان بهداشتی نیز مشورت کنید.

قاعدگی نه تنها بیماری نیست بلکه یک امر ضروری و طبیعی می باشد ، اگر چه ممکن است به ظاهر باعث ناراحتی شود.

انجام فعالیتهاو ورزشهای عادی و سبک در این دوران نه تنها هیچگونه منعی ندارد ، بلکه مفید هم می باشد و به آرامش عضلات کمک می کند .بدترین کار دراز کشیدن روی تخت و بی حرکت ماندن است.

به منظور جبران خون از دست رفته بخصوص دراین دوران از غذاهای مقوی نظیر شیر ،گوشت ، حبوبات ، سبزیجات و لبنیات و انواع میوه های تازه و...... بیشتر استفاده کنید. توصیه می شود برای کاهش عوارض اختلالات پیش از قاعدگی رژیم غذایی حاوی ویتامینB6و آهن از یک هفته قبل از شروع قاعدگی شروع شود(گوشت، ماهی، دانه های بدون نمک ، غلات سبوس دار و برگ سبزی ها و موز حاوی ویتامین و بیشتر دانه های بدون نمک ، تخم مرغ ، گوشت ، جگر، نخود فرنگی و لوبیا منبع آهن هستند).

حمام کردن در دوران قاعدگی نه تنها ضرر ندارد بلکه لازم می باشد، البته بایداز نشستن کف حمام خودداری وتا حد امکان به شکل ایستاده حمام کرد تا بدن به آلودگی های میکروبی کف حمام مبتلا نشود . در این دوران باید از رفتن به استخر و یا دریا نیز اجتناب شود.

وجود درد در روزهای اویل قاعدگی مساله ای طبیعی است، علت این امر آزاد شدن موادی د رجداره داخلی رحم است ( آندومتر) که باعث انقباض رحم و در نتیجه درد می شود؛ در صورت شدت دردمی توان از داروهای تسکین دهنده با تجویز پزشک یا ماما استفاده کرد. بهتر است 48 تا 72 ساعت قبل از شروع فاعدگی از این داروها استفاده شود. استفاده از حوله یا پارچه گرم در موضع درد هم مفید می باشد( گرما موجب شل شدن عضلات می شود و می تواند انقباضات را متوقف کند). رژیم غذائی مناسب ( اجتناب از مصرف زیاد شکر ، قهوه و چای ) و استراحت کافی نیز می تواند در تسکین درد موثر باشد.

باتوجه به این که در اوایل ، شروع قاعدگی نامنظم است می توان با علامت زدن تاریخ آن در تقویم حول و حوش تاریخ شروع آن را به خاطرسپرد و نوار بهداشتی را بخصوص در مدرسه به همراه داشت تا مشکلی ایجاد نشود.

چند نکته مهم در بهداشت فردی دختران:

ü یکی از عوارض شایع دوران نوجوانی آکنه معمولی یا جوش غرور است که علت آن تغییراتی است که در هورمونها صورت می گیرد وبه خصوص در دختران قبل از شروع عادت ماهیانه شدت می یابد عواملی نظیر پوست چرب ونحوه تغذیه نیز در شدت آن دخالت دارد . درمان آکنه های ساده رعایت بهداشت پوست، شستشوی مرتب صورت با صابون های غیر محرک و پرهیز از دست زدن به آنها می باشد و در موارد آکنه شدید مراجعه به متخصص پوست توصیه می شود .

ü در خانم ها به علت نزدیک بودن مقعد با فرج و نیز مجرای خروج ادرار ، امکان انتقال انواع میکروبها به دستگاه تناسلی وجود دارد، بنابراین برای پیشگیری از وقوع عفونت به هنگام طهارت بایدابتدا فرج(قسمت جلویی) و سپس مقعد شسته شود و در دوران قاعدگی نیز پس از هر بار دستشوئی رفتن ( بخصوص بعد از اجابت مزاج ) شستشو به طریقه فوق صورت گیرد و پس از شستشو در صورت امکان با دستمال تمیز خشک شود ، تا حد امکان از آب سرد استفاده نشود، زیرا ممکن است باعث بوجود آمدن انقباض و درد زیر شکم شود.

ü هیچگاه با دست کثیف یا آلوده طهارت نگیرید.از لباسهای نخی استفاده شود و تعویض آنها زود به زود صورت پذیرد. لباسهای زیررا باید جدا از سایر لباسها بشویید و درآفتاب خشک کنید. هیچگاه از لباس زیر دیگران استفاده نکنید. 

ادامه دارد.....